Утрото на 24 јуни во Подгорица беа отворени Регионалните дијалози за дигиталната агенда со прашањето „Можеме ли да имаме квалитетни е-услуги без дигитален идентитет?“. Настанот се одржа во хибриден формат, со физичко присуство во Хотел Подгорица и преку Интернет, при што се собраа над 60 заинтересирани страни.
Настанот започна со панел дискусија за дигитален идентитет, модерирана од Снежана Никчевиќ – НВО 35 мм (Црна Гора), која истакна дека размената на искуства меѓу земјите од Западен Балкан во областа на е-услугите и како дигиталниот идентитет може да се искористи за подобрување, воведување нови, подобри услуги е една од главните причини што ова е многу важна шанса за сите присутни да добијат увид за тоа како понатаму да ги користат добрите практики од регионот. Во дискусијата се вклучија и неколку панелисти од Западен Балкан, и тоа Ванѓуш Ставро – директор на Генералниот директорат за граѓанска состојба при Министерството за внатрешни работи (Албанија), Хабит Хајредини – Канцеларија за добро владеење при Кабинетот на премиерот (Косово), Марија Сужиќ – Институт за развој и иновации (Србија), Александра Џанкиќ – Дирекција за лични документи и престој при Министерството за внатрешни работи (Црна Гора), и Мила Јосифовска Даниловска – Фондација Метаморфозис (Северна Македонија).
„Еден од најголемите предизвици со кои се соочуваме во моментов е ниското ниво на информации за користењето на електронската лична карта“, рече г-ѓа Александра Џанкиќ од Дирекцијата за лични документи и престој при Министерството за внатрешни работи во Црна Гора. Таа ги потенцираше придобивките од еИД што освен што има електронска идентификација има и квалификуван електронски потпис и појасни дека откако граѓаните ќе ги активираат овие дигитални сертификати ставени во еИД, ќе можат побрзо да пристапат до одредени е-услуги. Таа, исто така, додаде дека и без активирање на горенаведените сертификати, еИД сè уште може да се користи за истите цели како и ИД од претходната генерација.
Г-дин Ванѓуш Ставро, директор на Генералниот директорат за граѓански статус при Министерството за внатрешни работи од Албанија, објасни дека нивната влада одлучила целосно да се вклучи на интернет, наведувајќи дека „е-Албанија, кој е наш владин портал започнат околу 2015 година, во 2017 година ние започнавме со производство на прво електронски или дигитално запечатени сертификати, бидејќи даваме и електронски печат на документот со кој се потврдува дека се работи за документ од владиниот субјект, а од 2022 година нашата Влада одлучи дека од 1 мај сè ќе биде онлајн“. Тој, исто така, додаде дека „и покрај тоа што ги имаме сите овие услуги, ние не ги развивме само овие услуги“ и рече „во ред, ајде да ги објавиме овие услуги, ајде сите да ги прикачиме онлајн и работите ќе функционираат. Но не. Ние, исто така, имаме Агенција која го прави мониторингот, така што имаме систем како циклус кој обезбедува повратни информации.“ Г-дин Ставро ја истакна важноста граѓаните да добиваат повратни информации, а владата да има систем за мониторинг за да има целосно функционален портал за е-влада и е-услуги кои всушност функционираат.
Кога станува збор за главните предизвици од перспектива на граѓанскиот сектор, г-ѓа Марија Сужиќ од Институтот за иновации и развој од Србија рече дека најважна е довербата меѓу граѓаните и владата. „Мислам дека граѓаните се навистина скептични во врска со е-услугите затоа што немаат целосна доверба во владата бидејќи не се запознаени со тоа што ќе прават нивните влади со податоците на граѓаните кога ќе ги соберат, дали ги проследуваат до трета страна или така нешто. Затоа мислам дека е многу важно јавниот сектор да излезе во јавност – да им објасни на граѓаните што прават со податоците, како се користат, кој ги користи итн.“
Следниот панел беше посветен на презентацијата на Опсерваторија на дигиталната агенда – Извештај за земјата и патоказ за унапредување на дигиталната агенда во Црна Гора (2022 година). Панелистите кои дискутираа за клучните прашања, предизвици и препораки кои произлегоа од извештајот подготвен од НВО 35 мм беа Јасмина Мулиќ, соработник истражувач – DeFacto Consultancy, Лепа Зуниќ – извршен директор во Parents.me, Мирсад Хаџалиќ – извршен директор во Super Hub , и Невенка Капичиќ – програмски координатор во ромската младинска организација Walk with Us – Phiren Amenca.
Некои од главните препораки кои произлегоа од Националниот извештај за 2022 година во голема мера се засноваат на претходни истражувања и вклучуваат доследна работа на зајакнување на капацитетите на државните службеници и обезбедување подобра пенетрација на интернет, особено кај домаќинствата со помали приходи.
Исто така, она што се препознава како важен сегмент, а се однесува на законодавната рамка, е дека „акцент треба да се стави на примена на веќе постоечките закони, донесување подзаконски акти, информирање на граѓаните за можностите што законските решенија им ги даваат во услови за полесна и поефикасна комуникација со државните органи“.
Беше истакнато дека и покрај креираната законска рамка, практичната примена на она што законот го овозможува е значително побавна. Според заклучоците од извештајот, употребата на дигитални потписи е на ниско ниво, поради недоволното познавање на прописите, недоволното разбирање на неговата корисност и сложеноста на активирањето на еИД, и дека е неопходно да се разгледа пристапност до активирање на еИД за сите граѓани на Црна Гора. Беше речено дека е важно сите релевантни носители на одлуки да работат на зголемување на свеста на граѓаните, но и на зголемување на бројот на оние услуги кои можат целосно да се завршат по електронски пат, со интензивни информативни кампањи кои ќе го поттикнат нивото на користење на овие електронски услуги.
Кога станува збор за важноста на граѓанските организации, присутните се согласија дека граѓаните мора да имаат поддршка при користењето на услугите и дека улогата на граѓанскиот сектор во сферата на дигиталната трансформација е пред сѐ да посредува во комуникацијата меѓу институциите и граѓаните. Панелистите, исто така, се согласија дека една од нивните најважни задачи е директно да работат со нивните целни групи, но и дека има голем број предизвици со кои се соочуваат и на ниво на ресурси и капацитет, како и на ниво на граѓаните. Мотивацијата и нивото на дигитална писменост според заклучокот на присутните е на недоволно високо ниво.
Потребата од промена на свеста и промена на навиките кои не подразбираат повеќедецениска рутина и одење на шалтер е еден од најголемите предизвици со кои се соочуваат граѓанските организации и граѓаните, како и институциите и државните службеници. Дигиталната трансформација пред сѐ подразбира општествена промена, што значи дека сите треба да работиме заедно, заклучија панелистите.
——————————————————————————————————————
Проектот Зголемување на граѓанското учество во дигиталната агенда – ИЦЕДА е кофинансиран од Европската Унија и имплементиран од Фондацијата Метаморфозис (Северна Македонија), Академијата за е-владеење (Естонија), Левизја Мјафт! (Албанија), Партнери за демократски промени Србија (Србија), НВО 35мм (Црна Гора) и ОДК – Отворени податоци Косово (Косово).
Сподели:
