RMV, përdorimi i inteligjencës artificiale në institucionet shtetërore është i dobishëm, por edhe më i rrezikshëm nëse keqpërdoret – Portalb

Përdorim i inteligjencës artificiale në sektorin publik do të ndihmonte në rritjen e cilësisë së shërbimeve, kursimit të kohës dhe parave të qytetarëve, por rrjedhimisht edhe do të parandalonte korrupsionin. Megjithatë, nëse IA përdoret në mënyrë jotransparente, pasojat janë edhe më të mëdha se përfitimet. Kështu deklarohen ekspertët për Portalb.mk, në lidhje me ndikimin e IA-së nëse e përdorin institucionet që japin shërbime për qytetarët, shkruan Portalb.mk.

Dhënia e shërbimeve nëpërmjet inteligjencës artificiale do t’i ndihmonte qytetarët që të mos presin sporteleve, punëtorin “e vonuar në punë” apo rrëmujën e qytetarëve për një shërbim, të cilin IA mund ta japë në formë automatike.

Nga shoqata civile “Konekt”, përfaqësuesi i të cilës është dhe pjese e grupit punues për Strategjinë për IA thonë një prej përparësive më të mëdha të inteligjencës artificiale është që ajo mundet ndjeshëm t’i zvogëlojë gabimet, por edhe ta rrit saktësinë dhe precizitetin.

“Plotësisht, ajo është e qasshme 24/7 dhe mund të kryejë detyra të cilat për njerëzit do të ishin të rrezikshme. Vendimet që i miraton inteligjenca artificiale bazohen në informata paraprakisht të mbledhura dhe set të caktuar të algoritmeve të cilat për fat të keq mund të jenë të bazuara në anshmëri dhe/ose paragjykime. Ka shembuj në botë ku përdorimi i IA-së nga ana institucioneve/kompanive, për fat të keq ka ndikim negativ dhe në disa raste efekt diskriminues ndaj ndonjë kategorie të qytetarëve që janë të prekshëm”, thotë Irina Haxhi Mitova, bashkëpunëtore programore nga Konekt.

Megjithatë, siç thotë Haxhi Mitova, përfitimet nga IA në dhënien e shërbimeve nga ana e institucioneve mund të ketë, por është me rëndësi të jashtëzakonshme që para futjes së IA-së nga ana e institucioneve, t’i vlerësojnë rreziqet, ndikimin dhe menaxhimin me rreziqet e mundshme. Këto procese, duhet të zbatohen në konsultim me sektorin civil dhe qytetarët me qëllim që të shihet nëse me të vërtetë IA do të ketë impakt pozitiv ose negativ.

“Ata shtojnë se vlerësohet se inteligjenca artificiale mund të jetë efektive në luftën kundër korrupsionit nëpërmjet digjitalizimit të të dhënave, furnizimeve publike, tenderëve, transaksioneve qeveritare e kështu me radhë”, tha Haxhi Mitova.

Iteligjenca artificiale, foto: Freepik.com
Iteligjenca artificiale, foto: Freepik.com

Profesori universitar dr. Petre Llameski sqaron se jo të gjitha shërbimet mundet që tërësisht të zëvendësohem me IA, por, shumica e shërbimeve dhe proceseve ndjeshëm do të përmirësoheshin nëse në to futet IA.

“Kjo ka të bëjë me ato shërbime të cilat janë të varura nga të dhënat, por edhe ato detyra të cilat janë të përsëritura dhe mund të automatizohen. Qëllimi i IA nuk është që tërësisht të largohen njerëzit nga proceset, por lehtësimi i punës dhe avancimit në cilësinë e shërbimeve. IA mund të ndihmojë në planifikimin, miratimin e vendimeve të informuara nga ana e personave udhëheqës, por mund të ndihmojë edhe në automatizimin dhe optimizimin e proceseve të cilat marrin gjatë kohë në institucionet shtetërore dhe të cilët harxhojnë shumë resurse”, thotë profesori Llameski.

Futja e IA-së, përfaqëson hapin e radhës dhe, sipas profesorit, të pashmangshëm në procesin e digjitalizimit të proceseve dhe shërbimeve shtetërore. “Vetë digjitalizimi i ndikimit të faktorit njeri, nënkupton zvogëlim të ndikimit, dhe me atë edhe pamundësimi i korrupsionit. Ose shkurt, por IA do ta pamundësojë korrupsionit gjithkund ku do të jetë faktor vendimtar. Megjithatë, nëse shfrytëzimi i saj është jotransparent, pasojat mund të jenë më të këqija”, shton Llameski.

Dr. Mentar Mahmudi, i cili punon si shkencëtar i lartë në shkencat e aplikuara në Amazon, për Portalb.mk thotë se përdorimi i inteligjencës artificiale mund të ndihmojë institucionet në shumë mënyra të ndryshme për të ofruar shërbime më të mira dhe më efikase.

  • Përmirësimi i shërbimeve publike: Përdorimi i IA mund të ndihmojë institucionet publike për të përmirësuar shërbimet publike, duke u mundësuar ofrimin e shërbimeve më të shpejta dhe më të përshtatshme për qytetarët dhe bizneset.
  • Përmirësimi i kujdesit shëndetësor: IA mund të ndihmojë në përmirësimin e kujdesit shëndetësor duke ndihmuar në diagnozën e sëmundjeve, përcaktimin e trajtimeve dhe përmirësimin e kujdesit pas trajtimit.
  • Mbrojtja e sigurisë publike: IA mund të ndihmojë në mbrojtjen e sigurisë publike duke ndihmuar në identifikimin e rrezikut dhe parandalimin e krimit.
  • Përmirësimi i edukimit dhe trajnimit: IA mund të ndihmojë në përmirësimin e edukimit dhe trajnimit duke ndihmuar në ofrimin e mësimdhënies më efektive dhe në identifikimin e nevojave të individëve për trajnime të veçanta.
  • Përmirësimi i shërbimeve financiare: IA mund të ndihmojë në përmirësimin e shërbimeve financiare duke ndihmuar në identifikimin e rreziqeve të mundshme, për të ndihmuar në zvogëlimin e humbjeve dhe për të ofruar këshilla të personalizuara për të bërë investime.
  • Trafiku: IA do mundonte që të hiqen të gjithë pikat e pagesës nëpër autostrada duke e bërë detektimin dhe pagesën në mënyrë automatike dhe si pasoj duke kursyer, kohë, karburant, frena, zvogëlim të korrupsionit, etj. Një hap më tepër do të ishte detektimin automatik të shkeljeve të rregullave të trafikut (lexo: parkimet e parregullta).
  • Përmirësim të shërbimeve shëndetësore: Duke filluar nga diagnostikimi automatik deri në grumbullimin dhe përpunimin e të dhënave të pacientëve për shërbim dhe detektim të hershëm të sëmundjeve, IA ka potencial të jashtë zakonshëm në sektorin shëndetësor.

Sipas tij, inteligjenca artificiale mund të ndihmojë në parandalimin e korrupsionit në disa mënyra, por nuk mund ta parandalojë plotësisht këtë fenomen.

“Është e rëndësishme të theksohet se IA nuk mund ta parandalojë korrupsionin nëse nuk ka një qasje të përgjithshme të integruar për parandalimin e tij. Nëse ka korruptim në procesin e programimit të IA, algoritmet mund të jenë të prekshme nga korrupsioni. Përveç kësaj, nëse IA përdoret në një ambient korruptiv, atëherë mund të ketë një rrezik që IA të përdoret për të lejuar ose fshehur korrupsionin. Kështu, IA mund të ndihmojë në parandalimin e korrupsionit në mënyra të ndryshme, por nuk mund ta eliminojë plotësisht këtë fenomen”, thotë dr. Mahmudi.

Ndryshe, dalja e robotit Chat GPT i cili ka aftësi për të biseduar ngjashëm si njeriu me një shkallë të lartë rrjedhshmërie dhe koherence, ka rikthyer vëmendjen e botës për përdorimin e Inteligjencës Artificiale në shërbim të njeriut, por edhe rreziqet e mundshme që mund t’i sjellë ajo.

Portalb.mk, paraprakisht shkruajti se përdorimi i inteligjencës artificiale (IA) në mungesë të strategjisë apo rregullimit, qytetarët i ekspozon në rrezik nga keqpërdorimet e mundshme. RMV ka formuar grup punues për Strategjinë Nacionale për Inteligjencë Artificiale, por prej vitit 2021, i njëjti ka mbajtur vetëm një mbledhje.

Kjo storje hulumtuese është përgatitur si pjesë e projektit “Rritja e Pjesëmarrjes së Qytetarëve në Agjendën Digjitale – ICEDA”, i bashkë-financuar nga Bashkimi Evropian dhe i zbatuar nga Fondacioni Metamorfozis (Maqedonia e Veriut), Akademia për e-Qeverisje (Estoni), Lëvizja Mjaft! (Shqipëri), Partnerët për Ndryshime Demokratike Serbi (Serbi), OJQ-ja 35 mm (Mali i Zi) dhe “Open Data Kosovo” (Kosovë).

Kjo storje hulumtuese është përgatitur me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e kësaj storjeje hulumtuese është përgjegjësi e vetme e Fondacionit Metamorfozis dhe e autorëve dhe në asnjë mënyrë nuk i pasqyron qëndrimet e Bashkimit Evropian.

Link deri tek origjinali: RMV, përdorimi i inteligjencës artificiale në institucionet shtetërore është i dobishëm, por edhe më i rrezikshëm nëse keqpërdoret – PORTALB

Ndaje:

3
meta tim sliki-02.jpg

Tekste të tjera në blog

Hulumtimi mbi dezinformatat dhe shoqërinë civile i nxjerr në pah sfidat e mëdha demokratike në Evropë

05.09.2024

TechSoup, përmes Programit të tij të Aktivizmit Digjital, ka publikuar katër raporte gjithëpërfshirëse për hartëzimin rajonal që hedhin dritë mbi sfidat kritike dhe nevojat urgjente të organizatave të shoqërisë civile nëpër Evropë. Të zhvilluara me përpjekje të përbashkëta përmes rrjetit të partnerëve të TechSoup-it në Evropën Qendrore dhe Lindore, këto raporte ofrojnë një përmbledhje të […]

Rekomandimi ynë për lexim gjatë verës

29.07.2024

Kur bëhet fjalë për lexim gjatë verës, shumica do të zgjidhnin përmbajtje të lehta argëtuese, por për ata që janë të interesuar për diçka më të thellë, ne kemi një rekomandim të shkëlqyeshëm. “Mirazhi i së vërtetës: kompleksitetet dhe sfidat e dezinformimit në Ballkanin Perëndimor” është lexim i përsosur për ata që duan të mësojnë […]

Forumi i Qeverisjes së Internetit në Japoni bën thirrje për përpjekje të përbashkëta në ndërtimin e një interneti që i fuqizon të gjithë njerëzit

02.12.2023

Koment në Forumin e Qeverisjes së Internetit në Kioto nga Bardhyl Jashari, Drejtor Ekzekutiv i Fondacionit Metamorfozis Forumi i Qeverisjes së Internetit (IGF) është një nga platformat më të rëndësishme kur bëhet fjalë për politikat e internetit. Ai shërben si një forum vjetor që mbahet nën patronazhin e Kombeve të Bashkuara duke u mundësuar palëve […]

SI TË (MBI)JETOJMË NË NJË SHOQËRI TË PËRMBYTUR NGA URREJTJA NË INTERNET?

14.11.2023

Fotoja nga Freepik Një nga sfidat më të mëdha kur ne si aktivistë/e kuir (“queer”) përpiqemi të rrisim ndërgjegjësimin publik dhe vullnetin institucional për jetën tonë të përditshme është të qëndrojmë të qetë, të arsyeshëm dhe të sigurt përballë përhapjes së madhe të gjuhës së urrejtjes ndaj nesh dhe komuniteteve tona. Periudhën e kaluar, si […]

RMV, nuk sanksionohet gjuha e urrejtes në internet, posaçërisht ndaj grave – PORTALB

13.11.2023

Gjuha e urrejtjes në internet në RMV. Foto ilustrim nga Fisnik Xhelili/Portalb.mk (fotoja në prapavi nga Kb group në Canva) Në Maqedoninë e Veriut gjatë viteve të fundit janë shpeshtuar rastet e gjuhës së urrejtjes në internet. Të dhënat tregojnë se më të prekura nga ky problem janë gratë, kryesisht fytyra publike por jo vetëm, […]

Balancimi midis Lirisë së të shprehurit dhe Gjuhës së urrejtjes

10.11.2023

Liria e shprehjes është një bazë themelore e një shoqërie demokratike. Paaftësia e shtetit për të kufizuar këtë të drejtë, pa një ” arsye të justifikueshme “, është një tregues i nivelit të pjekurisë demokratike të një shoqërie. E drejta për lirinë e shprehjes është e garantuar nga një seri aktesh ligjore ndërkombëtare, të cilat […]