Говорот на омраза на интернет, особено кон жените, не се санкционира во земјава – Новинска агенција Мета.мк

Во Северна Македонија, родово-базиран говор на омраза се среќава на социјалните мрежи, главно во коментарите и статусите на Фејсбук, особено во објавите на страниците на онлајн порталите. Најтаргетирани се жените, кои најчесто се на јавни функции, јавни лица, новинарки, инфлуенсерки, но и обични граѓани

Фото илустрација: Порталб.мк

Во Северна Македонија, случаите на говор на омраза на Интернет се зголемени во последните години. Податоците покажуваат дека најпогодени од овој проблем се жените – главно јавни лица, но не само тие, туку и припадниците на ЛГБТКИА+ заедницата. Од друга страна, институциите не прават доволно во оваа насока, предупредуваат од граѓанското општество и меѓународните извештаи. Преку оваа анализа Порталб.мк дава еден широк преглед на проблемот.

Родово-базиран говор на омраза

Во Северна Македонија, родово-базиран говор на омраза се среќава на социјалните мрежи, главно во коментарите и статусите на Фејсбук, особено во објавите на страниците на онлајн порталите. Најтаргетирани се жените, кои најчесто се на јавни функции, јавни лица, новинарки, инфлуенсерки, но и обични граѓани.

Меѓу многуте примери, може да се спомене случајот со министерката за одбрана, Славјанка Петровска, која беше цел на говор на омраза и навреди на социјалните мрежи. Слично, и градоначалничката на Град Скопје, Данела Арсовска се соочи со родово базиран говор на омраза од различни страни. Има и други случаи каде на мета се жени новинарки и активистки, додека покрај јавните личности, цел на ова дигитално насилство често стануваат и обични граѓани, па дури и деца.

Пред неколку месеци бура кренаа случаите со две исчезнати малолетнички во Чаир и две исчезнати девојчиња во Центар – Скопје. Овие два случаи беа анализирани преку истражување на Институтот за комуникациски студии, каде беа разгледани над 1.500 коментари на Фејсбук, и резултатот беше јасен: „Сексистичкиот говор на омраза кон младите девојки се шири преку коментари на новинарски написи на социјалните мрежи, кои се плодна почва за развој на злонамерни и вознемирувачки родово базирани содржини”.

Речиси секој ден, активистката за правата на жените, Рита Бехадини, раководителка на Центарот за еднакви можности „Молекуќја“ (Бубамара), добива сексистички коментари. Таа вели дека нападите најчесто се случуваат на интернет, „каде што луѓето мислат дека живеат во поинаква реалност“.

Таа, меѓу другото, потенцира дека родовите прашања ги засегаат мажите, жените, ЛГБТКИА+ заедницата и целото општество, па затоа предизвикуваат реакција, бидејќи луѓето тешко прифаќаат и се отворени за промени.

Алармантни бројки од онлајн регистарот на омраза

Една алатка каде граѓаните на РСМ пријавуваат говор на омраза е онлајн платформата govornaomraza.mk, каде што се анализираат пријавите за случаи на говор на омраза од Хелсиншкиот комитет за човекови права на Република Македонија.

Од февруари 2012 до јули 2023 година, на оваа платформа се регистрирани вкупно 2.074 случаи на говор на омраза онлајн, кои потоа се поделени во различни категории.

Што се однесува до пријавените случаи на родово-базиран говор на омраза од февруари 2012 до јули 2023 година, платформата регистрирала вкупно 130 случаи.

Врвот беше постигнат во 2020 година со 34 пријавени случаи.

Што се однесува до пријавените случаи на говор на омраза поради сексуална ориентација и родов идентитет од февруари 2012 до јули 2023 година, платформата регистрирала 793 случаи.

Разгледувајќи ги пријавените случаи на говор на омраза поради сексуалната ориентација и родовиот идентитет, може да се забележи дека најмногу случаи се пријавени во 2020 година, вкупно 203 случаи.

Врвот што беше постигнат во 2020 година, која беше обележана од пандемијата на КОВИД-19, карактеризирана со социјална изолација и поминување на поголемиот дел од времето во комуникација преку Интернет.

Говорот на омраза се разликува во зависност од настаните во општеството

Од Хелсиншкиот комитет за човекови права во Северна Македонија, под чија капа се наоѓа и платформата каде се пријавува говор на омраза, govornaomraza.mk, за Порталб.мк посочуваат дека во зависност од општествениот и политичкиот контекст во кој се наоѓаме, се зголемува или намалува интензитетот и зачестеноста на говорот на омраза.

„Говорот на омраза на интернет не се санкционира“

Говорот на омраза на Интернет во Северна Македонија е регулиран во Кривичниот законик, во член 394 г – „ширење на расистички и ксенофобичен материјал преку компјутерскиот систем“. Овој член ги опишува и основите врз база на кои може да се казни ширењето на расистички и ксенофобични материјали на Интернет, меѓу другото, и казнувањето. Исто така преку член 319 – „предизвикување национална, расна и верска омраза, раздор и нетрпеливост“.

Говорот на омраза е дефиниран и во неколку други закони, како на пример Законот за аудио и аудио-визуелни медиумски услуги, Законот за спречување и заштита од дискриминација, Закон за граѓанска одговорност за навреда и клевета.

Адвокатка Лејла Кадриу за Порталб.мк вели дека сторителите на говор на омраза не се санкционираат.

Според Хелсиншкиот комитет, има многу недостатоци, од непрепознавање на родово-базиран говор, до непријавување поради неказнивост, како и недоверба во институциите.

Вознемирувачки наоди на Фондацијата Метаморфозис

Со цел да се идентификува родовата компонента на пријавените случаи на говор на омраза на интернет и да се истражи недоследноста во постапувањето по овие случаи од страна на властите и јавноста во Северна Македонија, Фондацијата за интернет и општество „Метаморфозис“ го спроведе истражувањето Онлајн активност, штета во живо: Студии на случај за родот и сајбер безбедноста во Северна Македонија и Западен Балкан.

Со цел да се истражи како се постапува по овие прашања од страна на соодветните кривични судови, истражувачкиот тим ги анализираше достапните, правно обврзувачки, пресуди во однос на членот 394-е од Кривичниот законик. Анализирани се вкупно 17 пресуди.

Според анализата, сите осудени добиле условна казна, од 3 месеци до 1 година, во случај да сторат друго кривично дело во период од 1 до 3 години. Говорот на омраза, врз основа на овие пресуди, најчесто се објавува на Фејсбук, во форма на статус или коментар.

Меѓутоа, нема пресуди за случаи каде што основата на говорот на омраза е полот или родот.

Во истражувањето се вели дека кога говорот на омраза се фокусира на родот, истиот се отфрла од мнозинството, оставајќи само неколку феминистички активистки или организации да бидат гласни без некое поголемо влијание.

Во меѓувреме, како што покажува истражувањето, поради немањето заедничко разбирање на концептот на говор на омраза и недостигот на доверба во институциите, родово-базираниот говор на омраза се пријавува многу помалку, а во одредени случаи тој е причина и за зголемување на физичкото насилство врз жените.

61 пријави за шест години во МВР

Го контактиравме Министерството за внатрешни работи (МВР) за тоа колку пријави има во периодот 2017-2023 година за родово-базиран говор на омраза, кои се најчесто сторителите, но и жртвите.

Обвинителството нема податоци за родово-базиран говор на омраза на Интернет

Иако од страна на Порталб.мк беа побарани податоци поврзани со истрагите и случаите на родово-базиран онлајн говор на омраза во РСМ, жртвите и кои се најчесто сторителите, Основното јавно обвинителство не ни даде податоци.

Инаку, критики за спроведувањето на законската регулатива за говорот на омраза во РСМ имаше и во Извештајот на Европската комисија од 2022 година за напредокот на Северна Македонија на нејзиниот пат кон европската интеграција. Во извештајот се наведува дека онлајн медиумите и социјалните мрежи се главниот извор на говор на омраза. Се вели и дека треба да има систематски решенија за собирање податоци за говорот на омраза. Според извештајот, казнувањето на говорот на омраза кон ЛГБТИК+ треба да биде систематски. Исто така, говорот на омраза и погрдните термини за ЛГБТИК+ и понатаму постојат во онлајн просторот.

Овој текст е изработен како дел од проектот „Добро владеење во сајбер безбедноста на Западен Балкан“, имплементиран од DCAF – Женевскиот центар за управување со безбедносниот сектор, финансиран од Канцеларијата за надворешни работи, Комонвелт и развој на Владата на Обединетото Кралство. Содржината на текстот е единствена одговорност на авторот и не мора да ги одразува ставовите на DCAF и на донаторот.

Сподели: