Меркочи од „Доста е“: Дигитализацијата на јавните услуги во Албанија го зголеми нивниот квалитет

Современиот предизвик со кој се соочуваат земјите на Западен Балкан е дигитализацијата на јавните услуги. Албанија во споредба со другите земји од регионот води во овој процес. Дигиталната револуција на Албанија што започна во 2013 година, тогаш вклучуваше само 14 електронски услуги, додека денес опфаќа 1.225. Преведено во проценти, ова покажува дека Албанија има дигитализирано 95 отсто од јавните услуги, а за што до 2022 имало 27 милиони аплицирања онлајн, пишува Порталб.

Во однос на тоа како се одвивал овој процес и кои биле предизвиците, Порталб.мк направи интервју со Алдо Меркочи од граѓанското движење „Доста е“ во Албанија. Тој истакна дека пандемијата на Ковид-19 била главен поттик за процесот на дигитализацијата и како второ, политичката волја за ова да се смета како обврска бидејќи не е лесна политика за спроведување. Според него, дигитализацијата сега веќе не е нешто што припаѓа на иднината тука на сегашноста. Тој нагласи дека со хакерските напади, се приклучуваме на нов дипломатски свет, повикувајќи се и на последниот случај на хакерскиот напад врз Албанија од Иран.

Порталб: Како граѓаните на Албанија го доживеаа процесот на трансформација на услугите од шалтер во електронска форма?

Меркочи: Процесот на дигитализација во Албанија беше релативно брз процес. Процесот официјално започна од 2011 година но, всушност доживеа револуција околу 2017 година. Некаде околу 2015 година ја имавме првата стратегија на дигиталната агенда и таму беше објаснето тоа што владата сакаше да го направи. Посебноста на дигитализацијата во Албанија е тоа што се одвиваше паралелно со пандемијата. Две нешта беа споени, од една страна волјата на Владата да го спроведе процесот на дигитализација, а од друга страна произлезе итната потреба поради пандемијата, бидејќи граѓаните беа принудени да пристапуваат преку порталот е-албанија (e-albania), портал кој го опфаќа целиот процес на дигитализацијата во Албанија.

Треба да имаме предвид дека случајот на Албанија е посебен случај како последица на оваа комбинација на фактори, а не дека граѓаните тука се нешто по посебни од другиот дел. Пандемијата во овој контекст беше од голема помош за граѓаните да го сфатат процесот на дигитализацијата, да разберат како овој процес им помага на прв ред на луѓето, не само околу прашањето на намалување на корупцијата во државната администрација, туку како резултат на тоа и за штедење време и зголемување на ефикасноста.

Во овој контекст, беше добро прифатен од страна на граѓаните. Иако паралелно со тоа имаше одредена недоверба. Недовербата произлегуваше од две основни причини. Првата причина беше општата недоверба што граѓаните на Западен Балкан ја имаат кон нивните влади и политиката генерално. Втората причина е тоа што процесот на дигитализација бара определени дополнителни знаења кои што ние сѐ уште не ги имавме научено, поради тоа што граѓаните ги немале приликите и механизмите за да се адаптираат. Албанските граѓани почнаа да ја разбираат важноста и вредноста на дигиталните услуги, но уште сме далеку од сфаќањето на значајноста на виртуелниот идентитет. Значаен дел од населението сѐ уште има потешкотии во однос на најавувањето како резултат на знаењето околу функционирањето на овие апликации за електронски услуги.

Порталб: Колку е подобрен квалитетот на услугите преку дигиталната трансформација?

Меркочи: Ова и беше клучот за успех, всушност, за повеќето граѓани, сега зборуваме за услуги кои се секојдневни и вообичаени. Денес е многу едноставно, за секој кој има можности, да пристапи до порталите на е-албанија. Ова помогна во процесот на дигиталната трансформација бидејќи добар дел ги виде придобивките од оваа работа.
Причината за ова е фактот што до вчера, кога пријавувањето беше физичко, граѓанинот морал да замине од работа, морал да зема дозвола за тоа, морал да оди во канцеларија, па морал да чека на ред, а таму имало разно-разни измислени барања од вработените во државната администрација кон граѓаните. Сега, сиот овој процес на земање отсуство од работа, чекање на ред, имањето недоумици, е дигитализиран. Но и ја нема балканскиот менталитет според кој кога ќе се изврши некоја услуга, оставивме бакшиш, што не е вообичаен бакшиш туку мала корупција.

Ова се првите чекори со кои се доби довербата на граѓаните. Во овој контекст, видливо е дека услугата е подобра, побрза, посигурна, и нема дилеми околу системот.

Од друга страна, останува фактот дека сите веќе можат да ги добијат овие услуги и останува големо прашање колку се безбедни граѓаните.

Мора да се направи голем напор за да на дел од општество кое нема средства, му се овозможи да ја добие оваа услуга. Останува и понатаму отворена дебата, ние продолжуваме да инсистираме дека ова треба дополнително да се проучува.

Порталб: Колку беше граѓанскиот сектор вклучени во овој процес и колкаво било нивното вистинско влијание?

Меркочи: Повторно ќе се навратам на пандемијата, бидејќи поголемиот дел од дигиталната структура беше создадена во 2020 и 2021 година. Во тие две години можеби бевме условени од пандемијата. Она што се случи беше дека од една страна на Владата итно и требаше дигитална инфраструктура. Од друга страна, немавме можност да учествуваме во процесот на подигање на структурата како резултат на пандемијата.
Комбинацијата од овие работи не беше многу корисна за општеството. Ова е една од причините зошто немаме одредени расколи кога зборуваме дека одлуката за затворање на продавницата не била во согласност со граѓанското општество. Ова се случи како резултатот на фактот дека се изгради инфраструктура, што за воља на вистината беше малку разгледана од останатите заинтересирани групи.

Ние од 2019 година, преку програмата ИЦЕДА, се обидувавме не само да ја следиме состојбата туку и да дадеме конкретни совети за институциите. Главно за Националната агенција за информатичка безбедност, но и за сите институции, начинот на кој се меѓусебно поврзани, до моментот кога Владата излезе со одлука за затворање на шалтерите.

Поминаа само три години откако инвестиравме доволно не само во сопственото знаење, туку собравме и знаење и информации од нашите партнери на терен. Имавме мрежа на истражувачки новинари, но и организации кои работеа и во други градови бидејќи проблемот не е само Тирана. Она што го направивме е мрежа на истражувачки новинари, пионерски организации, за да ја видиме динамиката појасно. За нас беше важно да ги идентификуваме проблемите и потоа да ги пренесеме до надлежните институции.

Порталб: Кој е најголемиот актуелен предизвик во процесот на дигитализација со кој се соочуваат албанските граѓани?

Меркочи: Има две главни работи. Како прво, треба да се погрижиме сите албански граѓани да имаат можност за пристап и кога зборуваме за ова, не зборуваме само за пристап до интернет туку за пристап да можат да ја добијат оваа услуга. Второто има врска со безбедноста бидејќи колку повеќе услуги ќе им овозможиме на профилите на граѓаните или бизнисите, толку подобро. Но, паралелно со ова, колку се зголемува бројот на услугите, како што е тоа денес, при што имаме повеќе од 1.200 услуги, во моментот кога вашиот виртуелен профил како граѓанин биде хакиран од некој друг, тогаш вие сте многу поранливи од вчера.

Како што покажа и последниот случај, имавме сајбер напад од Иран, и нешто што научивме е дека вашата безбедност зависи од тоа колку е опасен вашиот непријател. Во овој случај, ние не разбравме за случајот на голем непријател како Иран, ова беше порака до целиот регион дека нашиот одбранбен систем мора да биде подобар и мора да го обединиме нашиот одбранбен систем кога се работи за сајбер безбедноста.

Линк до оргиналната објава: Меркочи од „Доста е“: Дигитализацијата на јавните услуги во Албанија го зголеми нивниот квалитет | Meta.mk

Сподели: