Prishtinë: Konferenca “GOT_DATA” inicioi diskutimin për besimin në institucionet shtetërore që i kontrollojnë të dhënat personale të qytetarëve

Mëngjesin e 10 dhjetorit 2021 në Prishtinë filloi Konferenca Ndërkombëtare “GOT_DATA” e organizuar nga organizata “Open Data Kosovo” (ODK), me temën e pranimit të transformimit digjital në rajon: Agjenda Digjitale, mbrojtja e të dhënave dhe qeverisja e mirë. Konferenca zhvillohet në formatin hibrid, përmes një tubimi fizik në sallën “Vendum” dhe përmes internetit, të folësve dhe pjesëmarrësve nga i gjithë rajoni.

Ngjarja filloi me një diskutim në panel të moderuar nga Drejtoresha Ekzekutive e “Open Data Kosovo”, Blerta Thaçi, e cili vuri në dukje se duhet të vendoset një ekuilibër midis përfitimeve nga transformimi digjital dhe rreziqeve për të drejtat e njeriut.

Drejtor Ekzekutiv i Fondacionit Metamorfozis, Bardhyl Jashari theksoi se besimi në institucionet qeveritare është në nivel shumë të ulët, por edhe se digjitalizimi është i pashmangshëm dhe i pandalshëm.

“Ajo që ne mund të bëjmë si shoqëri civile, bashkësia akademike dhe sektor i biznesit është të vendosim interesat e qytetarëve dhe vlerat e të drejtave të njeriut në qendër të procesit të transformimit digjital.” Vetëm atëherë ai proces do të jetë i suksesshëm” – tha Jashari.

Sipas tij, ajo që na duhet është jo vetëm besimi i verbër, por edhe përfshirja e qytetarëve si individë dhe si anëtarë të institucioneve nga sektori civil, shkencor-arsimor, privat për të siguruar se përpunimi i të dhënave bëhet sipas standardeve të bazuara në vlerat e të drejtave të njeriut.

“Baza e besimit është transparenca dhe informimi. Ajo që na nevojitet janë algoritme transparente, njohuri se si përdoren dhe ruhen të dhënat” – tha Jashari.

Drejtori ekzekutiv i “Metamorfozis” theksoi se fatkeqësisht në rajonin tonë ka një nivel të ulët të aplikimit të këtyre vlerave, kurse qytetarët duhet ta dinë se institucionet i zbatojnë të gjitha masat e sigurisë gjatë ruajtjes së të dhënave të tyre. Institucionet publike duhet të bëjnë përpjekje për ta rritur kuptimin e situatës gjatë krijimit të shërbimeve digjitale për të siguruar mbrojtjen e të dhënave dhe të drejtave të njeriut.

Profesori Blerim Rexha, theksoi se hulumtimet e bëra në Universitetin e Prishtinës tregojnë se qytetarët nuk u besojnë institucioneve që i mbledhin të dhënat e tyre.

“Edhe pse shërbimet digjitale në Kosovë janë në rritje, ne si qytetarë duhet të jemi të vetëdijshëm se edhe gjurma jonë digjitale po rritet. Qeveria mbledh një sërë të dhënash nga qytetarët, nga gjurmët e gishtërinjve deri te të dhënat e pasaportave, të cilat ruhen në nivel lokal në nivel të institucioneve. Duhet të rishikohet politika që përcakton se si ruhen të dhënat e qytetarëve” – theksoi Rexha.

Profesori, i specializuar në sigurinë kibernetike, vuri në dukje se kur merren vendime në botën digjitale duhet të ndiqen të njëjtat rregulla si edhe në teknologjitë analoge. Të dhënat mund të transmetohen me leje ose me vendim gjykate, pavarësisht nga ajo se teknologjia mundëson përpunimin automatik të sasive të mëdha të të dhënave.

Ai paralajmëroi se edhe shërbimet komerciale që supozohet se janë “falas” në fakt nuk janë falas, sepse ne si përdorues paguajmë me të dhënat tona. Duhet të jemi të vetëdijshëm se kush ka qasje në to, nëse dhe si ndahen ato ndërmjet kompanive private dhe institucioneve qeveritare.

“Ajo për të cilën duhet të kujdesemi është ta zhvillojmë vetëdijen se qeveria duhet të punojë në interesin tonë. Duhet të jemi të vetëdijshëm se ajo që ruhet në mënyrë të sigurt sot, nuk është e thënë të jetë e sigurt nesër”, përfundoi dr. Rexha.

Robert Shala, Drejtor Ekzekutiv i firmës kosovare për siguri kibernetike “Sentry” (Sentry), si përfaqësues i sektorit privat, vuri në dukje se të gjithë duhet të investojnë në rritjen e privatësisë, duke përfshirë edhe partneritetin publik-privat.

“Siç theksoi edhe ish-drejtori i Twitter-it, Jack Dorsey, çdo aktivitet që bëjmë në internet për pasojë ka krijimin e të dhënave që mund të mos kenë asnjë kuptim, ose ne nuk mund t’i japim kuptim. Të dhënat krijohen pa dijeninë tonë dhe duhet të kemi protokolle se si përdoren ato të dhëna. OShC-të janë një faktor që së bashku me autoritetet duhet të ndikojnë në miratimin e politikave që do të mundësojnë përdorimin e drejtë të të dhënave” – tha Shala.

Sipas tij, edhe pse qytetarët shpesh herë e shohin qeverinë dhe organet e administratës shtetërore si trup i huaj, duhet të dimë se ata janë pjesë e jetës sonë dhe ne jemi pjesë e tyre, andaj secili prej nesh duhet të jetë i vetëdijshëm se ka përgjegjësinë dhe fuqinë për t’iu kundërvënë kërcënimeve të ndryshme.

Andrej Petrovski, Drejtor i Teknologjisë në Fondacionin SHARE (SHARE Foundation) nga Beogradi theksoi se vendet e rajonit kanë probleme të ngjashme për sa i përket të drejtave të njeriut në sferën digjitale dhe se kjo vlen jo vetëm për Ballkanin Perëndimor, por edhe për vendet përreth që janë anëtare të Bashkimit Evropian prej më herët, si p.sh. Hungaria dhe Kroacia.

Sipas tij, pandemia i ka bërë më të dukshme çështjet që janë vënë në dukje edhe më herët nga organizatat e shoqërisë civile për të drejtat digjitale. Shembujt e neglizhencës nga ana e administratorëve të të dhënave në lidhje me Kovid-19 nga Serbia, si dhe incidentet e “rrjedhjes” së të dhënave private për pacientët në Kosovë, Mal të Zi dhe Maqedoninë e Veriut, treguan në mënyrë më drastike se ka nevojë për ndryshime thelbësore në qëndrimin e autoriteteve ndaj kësaj fushe.

“Të dhënat ekzistojnë në ato sisteme dhe me gjasë do të mblidhen edhe shumë më tepër të dhëna. Por, nuk mund të themi se shoqëria civile, institucionet akademike, sektori privat dhe autoritetet e ndajnë përgjegjësinë për to në të njëjtën masë, sepse organet qeveritare e kontrollojnë shumicën e këtyre të dhënave. Kjo është arsyeja pse ata kanë përgjegjësinë më të madhe, ndërsa shoqëria civile mund t’u ndihmojë atyre të ndërtojnë kapacitetet për menaxhimin e të dhënave. Por, në fund të fundit shteti ka përgjegjësinë për të siguruar që ato të dhëna të jenë të sigurta. Ka dallim mes bazave të mëdha të të dhënave të kontrolluara nga sektori privat, siç janë bankat, sepse ato janë të dhëna që klientët e tyre i kanë dhënë vullnetarisht, ndërkohë që qytetarët nuk kanë zgjedhje gjatë dorëzimit të të dhënave të tyre personale organeve të administratës shtetërore sipas fuqisë së ligjit. Kjo është arsyeja pse autoritetet duhet të sigurojnë ruajtjen e tyre të sigurt” – tha Petrovski.

Petrovski theksoi se proceset aktuale të integrimeve evropiane dhe rajonale, si “Ballkani i Hapur”, përfshijnë ndarjen e të dhënave të qytetarëve ndërmjet institucioneve shtetërore të vendeve të ndryshme, gjë që sjell nevojën për nivele shtesë të mbrojtjes së të drejtave të qytetarëve.

Konferenca vazhdon me panele me tema si mbrojtja e privatësisë – me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të organeve rregullatore për mbrojtjen e të dhënave personale nga Ballkani, rritja e nivelit të hapjes së institucioneve shtetërore, si dhe rritja e pjesëmarrjes qytetare me qëllim të rritjes së hapjes dhe transparencës së parlamenteve dhe organeve të tjera përfaqësuese. Ajo është pjesë e projektit rajonal “Rritja e Pjesëmarrjes Qytetare në Agjendën Digjitale – ICEDA” i cili financohet nga Bashkimi Evropian dhe menaxhohet nga Fondacioni Metamorfozis nga Shkupi, dhe në të janë prezantuar rezultatet e projekteve të mbështetura nga NED (National Endowment for Democracy), DEMOS, Mbretëria e Holandës, Suedia dhe Norvegjia.

Ndaje: